De Vleesvee Academie hield op 7 november jl. een excursie naar vleesveebedrijf ‘t Hoogeveld in Drenthe. Ondernemer Sytze van der Goot doet er al ongeveer 40 jaar aan terreinbeheer. De aanleiding voor de excursie was dat het beheer van natuurgebieden steeds vaker een onlosmakelijk onderdeel is van vleesveehouderij bedrijven. De aanpak en invulling van de samenwerking variëren. Ook zijn er verschillen tussen de terreinbeherende organisaties. Het is dan ook waardevol om met elkaar gesprek te gaan over mogelijke toekomstkansen. Het merendeel van de 35 deelnemers werkt al samen met een natuurorganisatie. Naast vleesveehouders waren ook ketenpartijen aanwezig.
Toen Sytze 40 jaar geleden begon met terreinbeheer, gingen boeren en natuurorganisaties niet samen. De organisaties toonden wel interesse toen hij Schotse Hooglanders ging houden. “Het is belangrijk is om naast elkaar te gaan zitten, in plaats van tegenover elkaar.”
Sytze houdt nu voornamelijk Limousins en beheert hiermee voor Natuurmonumenten 600 hectare in het nieuwe natuurgebied de Onlanden, dat dient als waterberging. Om bij de bedrijfsovername een zekerheid voor de bank te hebben, is een erfpachtovereenkomst voor 300 hectare afgesloten.
Aannemersrol
Het beheer bestaat bij Sytze naast begrazing en maaien uit onderhoudswerkzaamheden. Dit is inclusief de wegen, wandelpaden, bebording, etc. Daar heeft het bedrijf een bestek voor geschreven. Er gelden voorwaarden, gekoppeld aan de verschillende natuurdoeltypen. Hier staat een SNL-vergoeding tegenover, waarvoor het bedrijf als particulier natuurbeheerder is gecertificeerd. 90% is kruidenrijk grasland, dat relatief weinig oplevert. De vergoeding voor andere typen is hoger, waar ook meer voor moet worden gedaan. Op alle gronden wordt verder GLB-eco-premie verkregen.
Het is soms een kunst om de jaarrond-beweiding van percelen te bewijzen. Eén medewerker richt zich alleen op het onderhoud. Het bedrijf heeft daarnaast een eigen vogelaar die mede bepaalt waar vanaf 1 juni wordt gemaaid. Het grote aantal hectares dat wordt beheerd, maakt dat meer mogelijk is. Het vee loopt door het hele natuurgebied op verschillende blokken van percelen. Dit met ongeveer één rund per hectare in koppels van vijftien tot twintig met kalveren en stieren.
Mindset
Uiteraard zijn er ook meningsverschillen met de natuurorganisatie. Het is dus belangrijk om altijd met elkaar in gesprek te blijven. Verder kan het eigen succes met de natuur een keerzijde hebben. Zo is de bruine vuurvlinder in een bosje gekomen en mag de tractor hier voor 1 augustus niet meer komen. In een ander gebied van 15 hectare zitten paapjes, waardoor het maaien niet meer vroeg kan. Het omgaan met deze gevolgen vraagt een bepaalde mindset. Volgens Alma, de vrouw van Sytze, is de sterkste karaktereigenschap van Sytze om de problemen als een uitdaging te zien. Daarbij blijft hij vriendelijk en tactvol.
Afzetmarkt
Het bedrijf heeft 200 moederdieren met gemiddeld 200 kalveren per jaar. Voor de slacht gaat alles via De Groene Weg rechtstreeks naar slagers in Groningen. De meerwaarde hiervan is dat ze klanten kunnen vertellen waar het vlees vandaan komt. Het is ook elke zes weken als pakket te bestellen via de Heerlijk Eerlijk Vlees.
Kostprijs
Sommige deelnemers brachten ter sprake dat vleesveehouderij niet uit kan zonder de combinatie met beheer van natuurgronden en de vergoeding die daar tegenover staat. Anderen onderschreven dit. Zij vroegen om dit landelijk onder de aandacht te brengen in relatie tot vrije verpachting. Een project van Stichting VleesveeNL brengt de kostprijs in beeld, waarvan veehouders de kengetallen kunnen gebruiken om meer inzicht te krijgen in de eigen bedrijfsvoering en als hulp bij gesprekken met afnemers.
Natuurmonumenten
Natuurmonumenten beheert ruim 110.000 hectare in Nederland, waarvan 20.000 à 25.000 hectare met boeren (verdeeld over zo’n 2.000 pachters). Vleesveehouders geven het goede voorbeeld van hoe de samenwerking met een terreinbeheerder kan werken. Natuurmonumenten heeft een landbouwprogramma opgesteld van pachter naar partner, waarbij (gebieds)samenwerking belangrijk is. Het is de bedoeling om zachte overgangsgebieden te creëren om druk op natuurgebieden te verlagen.
Staatsbosbeheer
Staatsbosbeheer (SBB) is een zelfstandig bestuursorgaan, dat onderdeel is van de overheid. Het heeft 273.000 hectare in beheer, met 50.000 hectare geliberaliseerde pacht (bij circa 1.500 pachters). SBB heeft van het ministerie van LNV de specifieke opdracht gekregen om partnerschappen met pachters aan te gaan, waarbij de boeren op eigen landbouwgrond ook aan de slag gaan met natuurinclusieve landbouw.
Natuurinclusieve landbouw en doelsturing
Natuurinclusieve landbouw (NIL) is een breed begrip met veel variatie. Het is gebaseerd op een aantal pijlers, waaronder bodemkwaliteit en natuurlijke processen. De invulling van NIL is vanaf nul begonnen en heeft zich steeds verder ontwikkeld met kritische prestatie indicatoren (KPI’s) als resultaat. Het is gekoppeld aan doelen, zoals het vergroten van de biodiversiteit, het stimuleren van de groenblauwe dooradering en het zoveel mogelijk sluiten van kringlopen.
De provincie Drenthe loopt voorop met het doelsysteem. Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en de Landschappen hebben recent hun eigen KPI’s voor natuurinclusieve landbouw opgesteld. Deze zijn concreter uitgewerkt voor de melkveehouderij en akkerbouw dan voor de vleesveesector. Toch is veel ook toepasbaar voor de vleesveesector. Het kan best zijn dat vleesveehouders al voldoen. Door gebrek aan cijfers is dat niet in beeld.
Vooralsnog is het een schets, zodat boswachters weten waar het naartoe gaat en om met pachters te kijken wat op welke manier te realiseren is De overheid zal op termijn (tien jaar) naar doelsturing gaan. In de huidige voorbeelden van wat wordt opgepakt, zie je dat boeren ondernemend en praktisch zijn. Aan de andere kant heb je te maken met een bureaucratische structuur van natuurdoeltypen. Wel geven de verschillende TBO’s op eigen wijze invulling aan het programma.
Nieuwe pachtprocedure SBB
Aanleiding voor de nieuwe pachtprocedure is een rechtspraak van 2021. Overheidsorganisaties moeten voldoen aan het gelijkheidsbeginsel bij verkoop en ingebruikgeving van onroerende zaken. Dit moet openbaar en transparant zijn. Volgens het Didam-arrest en de daaropvolgende jurisprudentie moeten de criteria objectief, toetsbaar en redelijk zijn. Er is gezocht naar hoe dit op een goede manier kan. Vanwege de wetgeving is het niet langer uit te stellen. Het had eigenlijk al twee jaar in orde moeten zijn. Er is zelfs jurisprudentie waarbij contracten ongeldig worden verklaard. Dit betekent voor een aantal bedrijven die al lang pachten dat een nieuw contract na afloop hierdoor niet meer vanzelfsprekend zal zijn. An de andere kant zijn er ook bedrijven die al tien jaar op de wachtlijst staan en nu wel een kans maken.
De procedure voor uitgifte van pacht bestaat uit een openbare inschrijving Daarnaast is er voor een natuurinclusieve samenwerking de mogelijkheid van publicatie. Dit kan hier omdat er vaak sprake is van één serieuze gegadigde. In dit tweede geval is er over en weer vertrouwen, werkt de agrariër ook natuurinclusief op eigen gronden en staat daar een langer contract van maximaal twaalf jaar tegenover. Dit dient wel vooraf te worden gepubliceerd. Mocht er een andere kandidaat komen die het net zo goed kan, dan dient dit afgewogen te worden en misschien alsnog openbaar en transparant op de markt te worden gezet.
Pilots
Er zijn met de nieuwe pachtuitgifte een aantal pilots gedaan. In november gaan de eerste percelen via de nieuwe inschrijving de markt op via www.pachtgrond.nu. Na het eerste jaar wordt geëvalueerd. Er is beperkt ruimte voor lokaal maatwerk, het aanpassen van criteria en de pachtvoorwaarden. De huidige criteria, die gelden voor contracten die eind dit jaar aflopen, liggen nu vast. Naast punten op kwaliteit worden ook punten aan prijs toegekend. De verhouding daartussen is 70% kwaliteit en 30% prijs.
Vanuit de vleesveehouderijsector is geconstateerd dat een aantal punten voor kwaliteit zijn opgenomen, waar deze bedrijven niet aan kunnen voldoen. Natuurvlees Nederland wil nadrukkelijk in gesprek met SBB om te kijken welke mogelijkheden er zijn om de vleesveesector gelijkwaardiger te behandelen. Daarnaast heeft LTO vakgroep Vleesveehouderij aangeklopt bij LNV om met elkaar te zoeken naar een oplossing. De aangedragen forse kritiek en aandachtspunten vanuit de deelnemers van de bijeenkomst worden meegenomen. Wat uit de overleggen komt, koppelen LTO Vleesveehouderij en Natuurvlees Nederland terug naar hun achterban.